Umowa zlecenia to jedna z tzw. umów cywilnoprawnych. Czy w umowie zlecenia może znaleźć się klauzula o zakazie konkurencji? A jeśli tak, to jak taka klauzula powinna brzmieć i jakie są skutki jej obowiązywania i naruszenia?
Odpowiedź na te i inne informacje dotyczące zakazu konkurencji w umowie zlecenia znajdziesz poniżej.
Czy zapis o zakazie konkurencji w umowie zlecenia jest dozwolony?
Tak – zapis o zakazie konkurencji w umowie zlecenia jest jak najbardziej dozwolony i zgodny z prawem.
W tym artykule rozważymy przypadek, gdy umowa zlecenia zawierana jest pomiędzy przedsiębiorcą, a zleceniobiorcą, który NIE jest przedsiębiorcą.
Umowy o zakazie konkurencji w umowie zlecenia pomiędzy przedsiębiorcami podlegają innym zasadom.
Umowa zlecenie a zakaz konkurencji
W Kodeksie cywilnym na próżno szukać uregulowań zakazu konkurencji dotyczącego umowy zlecenia.
Możliwość zawarcia zakazu konkurencji w umowie zlecenia wynika z zastosowania zasady swobody umów.
Dzięki stosowaniu tej zasady masz swobodę w konstruowaniu postanowień swojej umowy o zakazie konkurencji dla umowy cywilnoprawnej.
Strony mogą uzgodnić zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku prawnego oraz po zakończeniu umowy zlecenia.
Ekwiwalent za zapis o zakazie konkurencji w umowie zlecenia
To, że w czasie trwania umowy zlecenia zakaz konkurencji jest nieodpłatny jest oczywiste.
Co jednak z ekwiwalentem dotyczącym zakazu konkurencji po ustaniu umowy zlecenia?
Linia orzecznictwa w sprawie ekwiwalentu po ustaniu umowy zlecenia zmieniała się na przestrzeni ostatnich lat.
W wyroku z dnia 11 września 2003 r. (sygn. akt III CKN 579/01) Sąd Najwyższy stwierdził, że brak odpłatności zakazu konkurencji po zakończeniu umowy zlecenia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, ale później od tego odszedł.
W wyroku z dnia 5 grudnia 2013r. V CSK 30/13, Sąd Najwyższy uznał wprowadzenie w umowie o świadczenie usług klauzuli konkurencyjnej bez ekwiwalentu, z zastrzeżeniem kary umownej za jej naruszenie, jako mieszczącej się w granicach swobody kontraktowej i nie naruszającej właściwości tego stosunku prawnego, pomimo braku symetrii pomiędzy stronami umowy.
W wyroku z dnia 5 marca 2019r. II CSK 58/18, Sąd Najwyższy stwierdził, że uzgodnienie odrębnego wynagrodzenia nie jest samoistną przesłanką skuteczności zakazu konkurencji.
Jednakże brak umieszczenia w umowie ekwiwalentu za zapis o zakazie konkurencji może być dla Ciebie nieopłacalny, w sytuacji , gdyby doszło do sporu na linii zleceniobiorca-zleceniodawca – niesie za sobą ryzyko uznania, że brak ekwiwalentu spowoduje nieważność zapisów o zakazie konkurencji w oparciu o złamanie zasady współżycia społecznego.
Skutki braku ekwiwalentu za zapis o zakazie konkurencji
Brak ekwiwalentu za zapis o zakazie konkurencji może zostać uznany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i w efekcie zakaz konkurencji zostanie unieważniony.
Z czego to wynika?
Sąd Najwyższy wskazuje, że każda umowa powinna zostać oceniona indywidualnie pod względem zasad współżycia społecznego i swobody kontraktowania.
Zakaz konkurencji w którym nie uwzględniono ekwiwalentu może zostać uznany za wykorzystanie przez zleceniodawcę słabszej strony umowy, jakim jest zleceniobiorca. A umowa niekorzystna dla jednej ze stron jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Co musi zawierać klauzula o zakazie konkurencji?
Umowa zlecenia a dodatkowe klauzule umowne
Dla zleceniobiorców, którzy wykonują pracę na podstawie umowy zlecenie nie znajdą zastosowania „z automatu” przepisy o zakazie konkurencji z kodeksu Pracy (jak w przypadku osób związanych umową o pracę). Nie obowiązuje ich także Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (jak w przypadku umów pomiędzy przedsiębiorcami).
Jak już wspominaliśmy wcześniej, w takiej sytuacji możesz wprowadzać do stosunku cywilnoprawnego pomiędzy Tobą, a zleceniobiorcą, klauzule zakazu konkurencji dzięki działaniu zasady swobody umów.
W swojej umowie możesz zawierać dowolne postanowienia, o ile nie są sprzeczne z przepisami prawa.
Elementy klauzuli zakazu konkurencji w umowie zlecenia
Dzięki stosowaniu zasady swobody umów, posiadasz dowolność w konstruowaniu postanowień zakazu konkurencji, pamiętaj jednak o tym, aby swoje regulacje precyzować jak najdokładniej, aby unikać sporów prawnych w przyszłości.
Szczególnie zwróć uwagę na następujące elementy klauzuli zakazu konkurencji w umowie zlecenia:
- Wskaż dziedziny gospodarcze w jakich obowiązuję zakaz konkurencji – w sprzedaży jakich usług lub towarów zleceniobiorca nie może z Tobą konkurować
- Określ czas obowiązywania zakazu konkurencji – powinien być na tyle długi, aby chronić Twoje interesy, ale jednocześnie okres jego trwania nie może być nadmiernie uciążliwy dla zleceniobiorcy
- Umieść w swojej umowie adekwatną kwotę ekwiwalentu za zapis o zakazie konkurencji po ustaniu umowy zlecenia
- Przedstaw stosowną wysokość kary umownej za naruszenie zakazu konkurencji.
Co grozi za niezastosowanie się do postanowień umowy o zakazie konkurencji?
Jeśli zleceniobiorca złamie postanowienia umowy o zakazie konkurencji dla umowy zlecenia, grozi mu odpowiedzialność odszkodowawcza.
Polega ona na wykonaniu kary umownej lub wypłaceniu odszkodowania pieniężnego.
Czy zakaz konkurencji w umowie zlecenia jest nieograniczony?
Nie oznacza to jednak, że zakaz konkurencji w umowie zlecenie jest nieograniczony.
Czynność prawną zawarta w naszym zakazie konkurencji w umowie zleceniu można uznać za nieważna:
- Na mocy art. 58 i 351 (1) Kodeksu cywilnego – w wyniku ich działania strony umowy są ograniczone ogólnymi zasadami dotyczącymi ważności czynności prawnych
- Uznanie czynności prawnej za nieważną może nastąpić w wypadku sprzeczności z prawem lub zasadami współżycia społecznego.
Zakaz konkurencji po ustaniu umowy zlecenia
Wiemy już, że zakaz konkurencji może obowiązywać przez pewien czas po zakończeniu umowy i że musisz wprowadzić do umowy o zakazie konkurencji wynagrodzenie na rzecz byłego pracownika, aby zmniejszyć szanse uznania Twojej klauzuli jako nieważnej.
Jednak ile powinno wynosić wynagrodzenie za zakaz konkurencji po ustaniu umowy zlecenia?
Tutaj znów pojawiają się problemy, bo o ile jasnym jest, że wynagrodzenie powinno być ekwiwalentem, to znów brak jednoznacznych przesłanek, w jaki sposób go określić.
Aby określić ekwiwalent musisz, bez wątpienia, przeanalizować zakres informacji o Twojej firmie i sposobie działania, jaki zleceniobiorca uzyskał współpracując z Tobą.
Zastanowić się jakie korzyści mógłby on osiągnąć, gdyby nie obowiązywał go zakaz konkurencji w waszej branży.
Musisz po prostu dostosować wysokość ekwiwalentu do konkretnych okoliczności.
Oczywiście, pomocniczo, możesz wziąć pod uwagę zasadę obowiązującą w prawie pracy, która przewiduje ekwiwalent w wysokości 25% dotychczas otrzymywanego wynagrodzenia dla pracownika, który zostaje związany zakazem konkurencji.
Jak dobrze ukształtować zakaz konkurencji w umowie zlecenia?
Jeśli chciałbyś dobrze ukształtować postanowienia dotyczące zakazu konkurencji dla umowy zlecenia, to najbezpieczniej skorzystać z pomocy prawnej doświadczonego pełnomocnika profesjonalnego 🙂
Brak zakazu konkurencji w umowie zlecenia
Co w sytuacji, gdy czułbyś się poszkodowany przez zleceniobiorcę, który prowadziłby działalność konkurencyjna do Twojej, a nie wprowadziłeś do umowy zlecenia klauzuli zakazu konkurencji?
Swoich praw do odszkodowania mógłbyś dochodzić na zasadach ogólnych. Dokładniej chodziłoby o czyny niedozwolone, czyli bezumowne wyrządzenie szkody innej osobie.
Taka szkoda mogłaby zaistnieć, gdyby zleceniobiorca posługiwał się szczególnego rodzaju wiedzą i doświadczeniem, które zdobył podczas współpracy z Tobą. Mógłbyś również powoływać się na naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa.
Zwolnienie z zakazu konkurencji w umowie zlecenie
Może zdarzyć się, że zleceniobiorca, który objęty jest zakazem konkurencji, będzie chciał odstąpić od zakazu przed końcem terminu przewidzianego w umowie.
Jak może to zrobić?
Sytuacja jest prosta, jeżeli podczas zawierania umowy jej strony przewidziały taką ewentualność i umieściły zapis od odstąpienia od zakazu konkurencji.
Sytuacja komplikuje się, jeśli w umowie nie było odpowiedniego zapisu. Wtedy zleceniobiorca może wystosować wniosek do zleceniodawcy w kwestii odstąpienia od zakazu konkurencji. Jednak zleceniodawca nie musi się godzić na jego obowiązywanie.
Wniosek zleceniobiorcy w sprawie zwolnienia z zakazu konkurencji
Jeśli jako zleceniodawca otrzymasz od zleceniobiorcy wniosek w sprawie zwolnienia z zakazu konkurencji to musisz wziąć pod uwagę zarówno ochronę interesu firmy jak i rzeczony wniosek.
Jeśli zgoda na odstąpienie od zakazu konkurencji wiązałaby się z zagrożeniem dla interesów Twojego przedsiębiorstwa – nie musisz jej udzielać.
Podważenie zakazu konkurencji przez zleceniobiorcę jest wówczas możliwe jedynie, gdy wejdzie z Tobą w spór sądowy, ale musi on wykazać, że wprowadzone klauzule konkurencyjne przekraczają granicę swobody umów – naruszają zasady współżycia społecznego.
Zakaz konkurencji w umowie zlecenia – FAQ
Czy zakaz konkurencji może być bezpłatny?
Zakaz konkurencji jest bezpłatny podczas trwania umowy zlecenia oraz może być zarówno płatny jak i bezpłatny w okresie jego obowiązywania po ustaniu umowy zlecenia.
Na czym polega zakaz konkurencji?
Zakaz konkurencji to umowa zawarta, w tym przypadku między zleceniodawcą, a zleceniobiorcą, która ma chronić interesy zleceniodawcy i zabezpieczać go przed wykorzystaniem przez zleceniobiorcę informacji o funkcjonowaniu firmy, jej know-how, które to zleceniobiorca zdobył podczas wykonywania zlecenia.
Czy zakaz konkurencji jest legalny?
Zakaz konkurencji jest jak najbardziej legalny. Możliwość zawarcia zakazu konkurencji w umowie zlecenia wynika z zastosowania zasady swobody umów
Jak udowodnić złamanie zakazu konkurencji?
Aby udowodnić złamanie zakazu konkurencji w przypadku umowy zlecenia musisz wejść na drogę sądową – rozpocząć proces cywilny.
Czy można odmówić podpisania umowy o zakazie konkurencji?
Nie istnieje formalny nakaz zawierania umowy o zakazie konkurencji.
Jednakże z czym będzie się wiązać niepodpisanie jej zależy od wielu czynników, które należy oceniać indywidualnie.
Czy pracownik ma obowiązek podpisać umowę o zakazie konkurencji?
Osoba związana umową o pracę również nie ma obowiązku podpisania umowy o zakazie konkurencji.
Jednakże pracownik musi liczyć się z tym, że odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę.
Zakaz konkurencji w umowie zlecenia – Podsumowanie
Możliwość zawarcia zakazu konkurencji w umowie zlecenia wynika z zastosowania zasady swobody umów.
Dzięki stosowaniu tej zasady masz swobodę w konstruowaniu postanowień swojej umowy, ograniczoną jedynie przez ogólne zasady dotyczące ważności czynności prawnych.
Uznanie czynności prawnej za nieważną może nastąpić w wypadku sprzeczności z prawem lub zasadami współżycia społecznego.
Strony mogą uzgodnić zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku prawnego oraz po zakończeniu umowy zlecenia.
Zakaz konkurencji w obowiązującej umowie zlecenia jest bezpłatny, natomiast po jej ustaniu może być bezpłatny lub płatny. Jednakże należy mieć na względzie, że brak ekwiwalentu za zakaz konkurencji po ustaniu umowy może nieść za sobą ryzyko uznania tego za niezgodne z zasadami współżycia społecznego, jeśli doszło by do sporu sądowego.
W sytuacji, gdy nie ustaliłeś ze zleceniobiorcą klauzul zakazu konkurencji możesz dochodzić swoich praw do odszkodowania na zasadach ogólnych, a dokładniej w oparciu o czyny niedozwolone.
Bartosz Majda
adwokat
Zdjęcie: Monstera
***
Jakiej wysokości powinno być wynagrodzenie za zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Ostatnio pisałem o tym, że dobrze sporządzona umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy powinna budować relację win-win. Artykuł jest tutaj.
Zastanawiasz się jakiej wysokości powinno być wynagrodzenie za zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy przeczytaj poniższy artykuł [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }